تست پریک پوستی چیست و چه کسانی باید آن را انجام دهند؟ راهنمای کامل

مقدمه و شناخت آزمایش

آزمایش تست پریک پوستی چیست؟

تست پریک پوستی (Skin Prick Test) که به‌اختصار SPT نامیده می‌شود و همچنین با نام‌های تست خراش پوستی یا تست ضربه پوستی نیز شناخته می‌شود، یکی از اصلی‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص آلرژی‌های فوری یا IgE-واسطه است. این تست یک روش آزمایش پزشکی سریع، کم تهاجمی و با تحمل بالا برای بیمار است که پزشک متخصص از آن برای شناسایی دقیق مواد حساسیت‌زا استفاده می‌کند.

چرا تست آلرژی پریک انجام می‌دهیم؟

انجام تست آلرژی پریک پوستی دلایل پزشکی مختلفی دارد. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا:

• تشخیص آلرژی: تست پریک پوستی ابزاری مهم برای تأیید و تشخیص آلرژی در بیمارانی است که علائمی مانند رینیت (آبریزش بینی و عطسه)، آسم، کهیر، آنافیلاکسی، اگزما آتوپیک یا آلرژی‌های مشکوک به غذا و دارو دارند. این تست به پزشک اجازه می‌دهد تا بفهمد کدام ماده یا مواد خاص باعث بروز علائم شما شده‌اند.
• شناسایی آلرژن‌های رایج: این آزمایش به طور معمول برای شناسایی آلرژن‌های موجود در هوا (مانند گرده گل، گردوغبار، کپک و شوره حیوانات) و آلرژی‌های غذایی (مانند بادام‌زمینی، شیر، تخم‌مرغ و…) مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین ممکن است به‌عنوان یک تست اولیه برای آلرژی به نیش حشرات، پنی‌سیلین و برخی داروهای دیگر نیز انجام شود.
• تأیید عینی حساسیت: با مشاهده واکنش پوستی، پزشک به طور عینی حساسیت شما به یک آلرژن مشخص را تأیید می‌کند. این تأیید به پزشک کمک می‌کند تا بتواند با تشخیص درست، درمان و روش‌های پیشگیری مناسب را تجویز کند.
• تشخیص و درمان درست و مناسب: با مشخص‌شدن دقیق آلرژن‌ها، پزشک می‌تواند یک برنامه درمانی مخصوص و مناسب برای شما یا فرزندتان طراحی کند و توصیه‌های درست و دقیقی برای کنترل علائم و جلوگیری از مواجهه با مواد حساسیت‌زا به شما ارائه دهد.

جزئیات آزمایش

انجام تست پریک در چه مواردی توصیه نمی‌شود؟

اگرچه تست پریک پوستی یک روش تست ایمن و کم تهاجمی است، اما در برخی شرایط خاص ممکن است پزشک انجام آن را توصیه نکند یا به سراغ روش‌های جایگزین برود. این موارد شامل:

• وجود بیماری‌های پوستی شدید: اگر در ناحیه‌ای که قرار است آزمایش انجام شود (معمولاً ساعد یا کمر)، اگزما یا بثورات پوستی فعال و شدید وجود داشته باشد، تفسیر نتایج دشوار یا حتی غیرممکن می‌شود.
• خس‌خس سینه: اگر شما یا فرزند شما در روز آزمایش دچار خس‌خس سینه فعال یا حملات آسم باشد، توصیه می‌شود تست را به زمان دیگری موکول کنید. البته لازم به ذکر است به خاطر بروز این علائم باید به پزشک مراجعه کنید.
• سابقه واکنش‌های شدید (آنافیلاکسی): در موارد بسیار نادر، اگر سابقه واکنش آنافیلاکتیک بسیار شدید به یک ماده خاص دارید، ممکن است پزشک به‌جای تست پوستی، از تست خون که کاملاً ایمن است استفاده کند.

چه داروهایی نباید قبل از تست مصرف کنیم؟

یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید برای آمادگی قبل از تست پریک پوستی انجام دهید، قطع مصرف برخی داروها، به‌ویژه آنتی‌هیستامین‌ها است. آنتی‌هیستامین‌ها با مسدودکردن تأثیر هیستامین (ماده‌ای که در واکنش آلرژیک آزاد می‌شود)، می‌توانند نتیجه تست را پنهان کنند و باعث شوند که حتی در صورت وجود آلرژی، نتیجه آزمایش به‌صورت منفی کاذب (False Negative) نشان داده شود.

بنابراین، برای به نتیجه درست در تست، باید برای یک بازه زمانی مشخص پیش از آزمایش از مصرف آنتی‌هیستامین‌ها خودداری کنید. این مدت‌زمان توقف مصرف به نوع آنتی‌هیستامین بستگی دارد.

به‌عنوان‌مثال، اگر از آنتی‌هیستامین‌های طولانی اثر مانند ستیریزین یا لوراتادین که به‌صورت روزانه مصرف می‌شوند استفاده می‌کنید، باید ۵ روز قبل از آزمایش مصرف آن‌ها را متوقف کنید، زیرا این داروها مدت بیشتری در بدن باقی می‌مانند.

در مورد آنتی‌هیستامین‌های کوتاه اثر مانند دیفن‌هیدرامین (Piriton) که ۲ تا ۳ بار در روز مصرف می‌شوند، لازم است مصرف آن‌ها را ۲ تا ۳ روز قبل از آزمایش متوقف کنید تا از تداخل اثر آن‌ها با نتایج تست جلوگیری شود.

علاوه بر این، اگر از داروهای ضدافسردگی خاص (مانند داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای) یا داروهای کورتیکواستروئیدی استفاده می‌کنید، حتماً قبل از آزمایش با پزشک خود مشورت کنید، زیرا ممکن است این داروها نیز بر نتایج تست شما تأثیر بگذارند. همچنین نباید در روز آزمایش هیچ کرم یا محصولی دیگری را روی ناحیه مورد آزمایش بمالید.

چگونه می‌توانم فرزندم را برای آزمایش پریک پوستی آماده کنم؟

طبیعی است که به‌عنوان یک والد، نگران روند آزمایش برای فرزندتان باشید. اما باید بدانید که این آزمایش برای کودکان کاملاً ایمن و قابل‌تحمل است. با رعایت نکات زیر می‌توانید فرزند خود را برای آزمایش پریک پوستی آماده کنید:

• با زبانی ساده و آرامش‌بخش، روند آزمایش را برای او توضیح دهید. به او بگویید که قرار است یک پزشک یا پرستار با یک ابزار کوچک و نازک، به‌آرامی روی پوست او خراش‌های ریزی ایجاد کند که حس خراش با ناخن را دارد.
• مطمئن شوید که فرزندتان طبق دستورالعمل پزشک مصرف هرگونه داروی آنتی‌هیستامین را قطع کرده است.
• اگر فرزندتان در روز آزمایش دچار خس‌خس سینه است یا احساس ناخوشی می‌کند، حتماً این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
• یک پیراهن آستین‌کوتاه یا دکمه‌دار به فرزند خود بپوشانید تا پزشک بتواند دسترسی راحتی به ساعد یا کمر او برای انجام آزمایش داشته باشد.
• به‌خاطر داشته باشید که این تست برای تشخیص آلرژی در کودکان از بدو تولد قابل‌انجام است و در بسیاری از موارد به دلیل تغییر علائم یا مواجهه با آلرژن‌های جدید در طول زمان، تکرار آن لازم است.

قبل از آزمایش پریک پوستی چه اتفاقی می‌افتد؟

پیش از انجام آزمایش پریک پوستی پزشک به طور کامل در مورد سابقه بالینی شما و علائمی که تجربه کرده‌اید، سؤال می‌پرسد. شما باید اطلاعات کامل و همراه با جزئیاتی درباره زمان و شدت علائم، سابقه بیماری‌ها، شرایط عاطفی و اجتماعی، رژیم غذایی و محیط زندگی (خانه و محل کار) خود در اختیار پزشک بگذارید.

سپس پزشک با انجام معاینه فیزیکی وضعیت عمومی شما و به‌ویژه پوستتان را بررسی می‌کند. این کار به پزشک کمک می‌کند تا مطمئن شود که تست پریک پوستی مناسب‌ترین گزینه برای شما است و یا در صورت وجود مشکلات پوستی در محل آزمایش، راه جایگزینی را برای شما پیدا کند.

در نهایت تیم پزشکی به شما در مورد روند آزمایش، نتایج و خطرات احتمالی آن توضیح داده و برای انجام آن از شما رضایت کتبی می‌گیرند.

در طول آزمایش پریک پوستی چه اتفاقی می‌افتد؟

آزمایش پریک پوستی به طور معمول کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و برای انجام آن مراحل به زیر ترتیب انجام می‌شوند:

• ابتدا محل انجام تست (معمولاً ساعد یا قسمت بالایی کمر) با محلول الکل یا بتادین تمیز می‌شود تا خطر عفونت به حداقل برسد.
• با استفاده از یک خودکار قابل شستشو، پزشک یا پرستار هر ماده حساسیت‌زایی که قرار است آزمایش شود را روی پوست علامت‌گذاری می‌کند تا هیچ‌گونه اشتباهی رخ ندهد.
• یک قطره از عصاره مایع هر آلرژنی که قرار است روی پوست تست شود، کنار هر علامت، قرار داده می‌شود. برای تست حساسیت به میوه‌ها و سبزی‌های تازه، از تکنیک prick-to-prick استفاده شود که در آن لانست (سوزنی که با آن پوست برای تست خراش داده می‌شود) ابتدا به ماده غذایی تازه و سپس به پوست زده می‌شود.
• با استفاده از یک سوزن بسیار نازک (لانست)، پزشک به‌آرامی و به‌صورت سطحی، لایه بالایی پوست را در محل هر قطره خراش می‌دهد. این خراش بسیار سطحی است و تنها اجازه می‌دهد مقدار کمی از ماده آلرژن به زیر پوست نفوذ کند. این فرایند باعث خونریزی نشده و حس آن مشابه یک خراش کوچک با نوک ناخن است.
• پزشک علاوه بر آلرژن‌ها، دو نمونه کنترلی نیز ایجاد می‌کند:

کنترل منفی: یک قطره محلول نمکی که نباید هیچ واکنشی ایجاد کند. این کنترل به پزشک کمک می‌کند تا مطمئن شود که واکنش‌های پوستی شما ناشی از حساسیت به مواد دیگر نیست.

کنترل مثبت: یک قطره حاوی هیستامین که باید حتماً یک واکنش قرمزی و برجستگی ایجاد کند. اگر این نمونه باعث واکنش نشود، ممکن است به این معنی باشد که داروهایی که مصرف کرده‌اید با نتایج تست تداخل دارند یا پوست شما به هر دلیلی قادر به واکنش نشان‌دادن نیست.

• پس از انجام مراحل بالا، باید به مدت ۱۵ دقیقه منتظر بمانید تا واکنش‌های پوستی ظاهر شوند.

نتایج و پیگیری

بعد از تست پریک پوستی چه اتفاقی می‌افتد؟

پس از گذشت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از انجام آزمایش زمان بررسی و تفسیر نتایج توسط پزشک فرامی‌رسد. در این مرحله، برجستگی‌های ایجاد شده و قرمزی اطراف آن‌ها اندازه‌گیری می‌شوند.

• نتیجه مثبت: زمانی که قطر برجستگی (Wheal) حداقل ۳ میلی‌متر باشد نتیجه تست مثبت بوده و نشان‌دهنده وجود آنتی‌بادی IgE در بدن شما برای آن ماده خاص است. هرچه برجستگی بزرگ‌تر باشد، ممکن است حساسیت شما به آن ماده بیشتر باشد، اما این لزوماً به معنای شدت بیشتر علائم در زندگی روتین و واقعی نیست.
• نتیجه منفی: اگر هیچ برجستگی یا واکنشی در محل آزمایش ایجاد نشود، به این معنی است که احتمالاً به آن ماده حساسیت ندارید. تست‌های پریک پوستی به‌ندرت نتیجه منفی کاذب دارند، بنابراین نتیجه منفی اغلب کاملاً قابل‌اعتماد است.

نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه کنید، این است که نتیجه مثبت در تست به‌تنهایی به معنای قطعی آلرژی نیست. به‌عنوان‌مثال، در آلرژی‌های غذایی، حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد از نتایج مثبت تست ممکن است مثبت کاذب (False Positive) باشند؛ به این معنی که تست واکنش را نشان می‌دهد، اما فرد در واقعیت به آن غذا آلرژی ندارد؛ بنابراین، پزشک باید همیشه نتایج تست را در کنار سابقه پزشکی کامل شما و علائم بالینی‌تان تفسیر کند تا به یک تشخیص دقیق و نهایی درست برسد.

برجستگی‌ها و خارش موضعی در محل آزمایش معمولاً طی چند ساعت بهبود می‌یابند و در صورت نیاز، می‌توانید از یک کمپرس سرد یا داروی آنتی‌هیستامین برای تسکین آن استفاده کنید.

عوارض و خطرات تست پریک پوستی چیست؟

تست پریک پوستی یک روش بسیار ایمن است و عوارض جانبی آن معمولاً خفیف و موضعی هستند. شایع‌ترین عارضه این تست، ایجاد یک برجستگی قرمز همراه با خارش در محل آزمایش است که در واقع همان واکنش مورد انتظار برای تشخیص آلرژی است. این علائم معمولاً طی چند ساعت محو می‌شوند و می‌توان با کمپرس سرد یا مصرف داروی آنتی‌هیستامین آن‌ها را تسکین داد.

واکنش‌های آلرژیک شدید و سیستمیک مانند آنافیلاکسی در این آزمایش بسیار نادر هستند. اما اگر پس از ترک کلینیک دچار علائم آلرژیک غیرمعمول یا شدید، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.

جزئیات بیشتر

چرا فرزند من به آزمایش تست پریک SPT نیاز دارد؟

تست پریک پوستی برای کودکان یک آزمایش مهم است که به پزشکان کمک می‌کند تا به طور دقیق تشخیص دهند که چه چیزی باعث علائم آلرژیک در آن‌ها می‌شود. تشخیص دقیق از طریق تست پریک پوستی به پزشک این امکان را می‌دهد که دستورالعمل‌های درست و مشخصی را در مورد رژیم غذایی یا محیط زندگی کودک ارائه دهد تا از مواجهه با آلرژن‌ها جلوگیری شود.

همچنین علائم و نوع آلرژی در کودکان ممکن است در طول زمان تغییر کند. از طرف دیگر، با بزرگ‌تر شدن کودک، ممکن است به آلرژن‌های جدیدی حساسیت پیدا کند. به همین دلیل این تست کمک می‌کند تا پزشک و والدین کودک متوجه شوند که کودک دقیقاً به چه چیزهایی آلرژی دارد.

آیا جایگزینی برای تست پریک SPT وجود دارد؟

بله در مواردی که تست پریک پوستی برای فرد مناسب نباشد (به دلیل وجود اگزما یا مصرف داروهایی که در نتیجه آزمایش تداخل ایجاد می‌کنند)، پزشک ممکن است از روش‌های جایگزین برای تشخیص آلرژی استفاده کند. این روش‌ها عبارت‌اند از:

• تست خون: این آزمایش میزان آنتی‌بادی‌های IgE خاص در خون را اندازه‌گیری می‌کند. تست خون زمانی مفید است که شرایط پوستی بیمار برای انجام تست پریک مناسب نباشد.
• تست داخل جلدی: این تست شامل تزریق مقدار بسیار کمی از یک آلرژن به لایه خارجی پوست است و معمولاً برای آلرژی به برخی داروها، واکسن‌ها یا نیش حشرات انجام می‌شود.
• تست پچ (Patch Test): این آزمایش برای تشخیص درماتیت تماسی (یک نوع بثورات پوستی) استفاده می‌شود. در این روش، چسب‌هایی حاوی آلرژن‌های مختلف به پوست پشت فرد چسبانده شده و پس از ۴۸ ساعت نتیجه آن بررسی می‌شود.

آیا تست پریک پوستی دردناک است؟

خیر، تست پریک پوستی دردناک نیست. در این تست یک خراش بسیار سطحی توسط یک سوزن نازک روی پوست شما ایجاد می‌شود. این ابزار به عمق پوست نفوذ نمی‌کند و باعث خونریزی نمی‌شود. بسیاری از افراد حس آن را به یک خراش کوچک با نوک ناخن یا یک نیش بسیار خفیف تشبیه می‌کنند که جزئی و لحظه‌ای است.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟

داشتن علائم آلرژیک: اگر علائم آلرژیک اذیت‌کننده‌ای دارید که بر روند زندگی شما تأثیر می‌گذارد، باید به پزشک مراجعه کنید تا با بررسی وضعیت شما و انجام آزمایش‌هایی مانند تست پریک پوستی تشخیص دهد دقیقاً به چه چیزهایی آلرژی دارید.

• برای تفسیر نتایج: تنها یک پزشک متخصص می‌تواند نتایج آزمایش پریک پوستی شما را در کنار سابقه پزشکی و علائم واقعی شما تفسیر کند تا به یک تشخیص نهایی و صحیح برسد.
• برای دریافت برنامه درمانی: پس از تشخیص آلرژی، پزشک به شما در مورد نحوه کنترل علائم، پرهیز از آلرژن‌ها و در صورت لزوم، گزینه‌های درمانی مانند ایمونوتراپی مشاوره خواهد داد.
• در صورت بروز علائم غیرمعمول: اگر پس از ترک کلینیک دچار علائم آلرژیک شدید یا غیرمعمول شدید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

آلرژی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما به یک ماده حساسیت‌زا بیش از حد واکنش نشان می‌دهد. واکنش‌های شما ممکن است متفاوت باشد. برای مثال این علائم می‌توانند شامل عطسه‌های آزاردهنده و آبریزش چشم یا حتی علائم تهدیدکننده زندگی باشند.

تست پریک پوستی برای آلرژی به پزشک شما کمک می‌کند تا مشخص کند به چه موادی حساسیت دارید. همچنین با انجام این تست پزشک شما قادر است برنامه درمانی مناسبی برای نوع آلرژی شما برایتان تجویز کند. این تست بسیار راحت و سریع انجام می‌شود و اصلاً دردناک نیست.